28.03. Dzień doceniania chwastów

Dzień doceniania chwastów. Już widzę, jak wielu z Was otwiera szeroko oczy… ze zdziwienia – i to zarówno ze względu na niedowierzanie, że w kalendarzu widnieje takie święto, jak i ze względu na samo sformułowanie „docenianie chwastów”. Za co je doceniać? Za to, że uprzykrzają nam życie? Wprowadzają zamęt w uprawach Twoich ukochanych roślin? Chcemy Wam jednak pokazać, że chwasty nie są takie straszne, jak je malują…

Pielęgnując swój ogród, skupiasz się nie tylko na zadbaniu o rośliny, które posadziłeś, ale również na usuwaniu przeszkód, zagrażających Twoim uprawom. Z Twojego punktu widzenia szkodniki i chwasty są zupełnie nieprzydatne. A nawet więcej – niemile widziane, bo szkodliwe. Ale czy wiesz na ich temat wszystko? Czy walka z chwastami nie jest walką z wiatrakami? Postaramy się wprowadzić Ciebie w świat roślin, w których chwasty pełnią jedną z ważniejszych ról w ekosystemie.

Czy wiesz, że chwasty są bardzo istotnym elementem ekosystemu? Towarzyszą one bowiem gospodarce rolnej od samego początku jej istnienia. Co więcej, posiadają nie tylko wartość użytkową, ale również estetyczną. Mimo, że kojarzą się raczej z bezbarwnymi, niczym niewyróżniającymi się, wręcz niwelującymi piękno roślinami, to mylne skojarzenia. Wiele z nich znakomicie wpisuje się w polski krajobraz, nadając mu niepowtarzalnego uroku.

Chwasty to…

W powszechnym rozumieniu chwast to roślina zielna, nie mająca walorów użytkowych. Pokrywa ona gleby, hamując rozwój „roślinności wyższej”. To tłumaczenie przywoływane przez gospodarkę leśną, rolniczą oraz rybacką. Chwasty są niemalże wszędzie. Rosną dziko na polach, pastwiskach, łąkach – wszędzie tam, gdzie większość z nas wolałaby ich uniknąć. Niestety wiele roślin, które kiedyś uznawano za chwasty, dziś są na granicy wyginięcia, albo już ich nie ma. Nie zdajemy sobie sprawy, ile utraciła na tym przyroda. Nauka, zajmująca się chwastami oraz ich zwalczaniem nosi nazwę herbologia.

Na przeciw słownikowemu rozumieniu chwastów, wychodzi tłumaczenie pojęcia przez rolnictwo ekologiczne. W tym kontekście chwast to roślina, rosnąca w miejscu, którego przeznaczenie miało być zupełnie inne. Jak widzimy, tego typu wyjaśnienie nie neguje istnienia chwastów. Nie skazuje ich na wykluczenie. Ono zauważa, że tak jak wszystko, co zostało stworzone przez naturę, ma swoje miejsce w ekosystemie i brak takowego elementu przyczynia się do wielu negatywnych skutków. Zagrożeniem może być tak naprawdę dopiero zachwaszczenie, a więc występowanie chwastów w nadmiarze, czyli powyżej progu ich szkodliwości.

Słów kilka o szkodliwości chwastów

Z czego wynika negatywne oddziaływanie chwastów? W pewnym stopniu zabierają one miejsce innym roślinom, sprawiając, że do upraw dociera mniejsza ilość światła, wody oraz składników odżywczych.

* zachwaszczenie obniża plony roślin uprawnych (pamiętaj! – duża część chwastów konkuruje także między sobą!)
* zachwaszczenie obniża wartość zebranych plonów
* wiele gatunków chwastów utrudnia zbiór zbóż oraz prowadzi do ich wylegania (trwałego pochylania się zbóż)
* chwasty mogą prowadzić do uszkodzeń kombajnów oraz innych maszyn rolniczych
* niektóre z chwastów są trujące dla zwierząt i ludzi, zagrażając zdrowiu, a nawet i życiu
* niektóre z chwastów są gospodarzami niebezpiecznych dla roślin uprawnych bakterii, wirusów, grzybów lub szkodników

Chwasty nie takie straszne, jak je malują…

Warto zdawać sobie sprawę z tego, że chwasty mają mnóstwo zalet, które decydują o „być i nie być” innych roślin. Rośliny te są bardzo żywotne. Nasiona zachowują wszystkie swoje cechy nawet przez kilkadziesiąt lat, a to dlatego, że z ziemi kiełkuje zaledwie kilka procent z nich. Nie zapominajmy, że większość roślin uprawnych, ukształtowanych na drodze ewolucji, było udoskonalanych latami przez człowieka. Chwasty natomiast to rośliny stworzone przez przyrodę. Przyrodę, która powinna zostać uznana za doskonałą samą w sobie – bez konieczności jej „podreperowania”. Czy jest więc możliwe, aby Matka Natura „urodziła” coś, co było by bez znaczenia dla naszego życia? Co byłoby niepotrzebne, bezużyteczne i pozbawione większej wartości? Nie sądzę.

Chwasty cechuje wysoka płodność. Jedna roślina może wydać na świat nawet kilka tysięcy nasion. Poza tym mogą pochwalić się „inteligencją”. Potrafią one bowiem wpisać się w cykl życia roślin uprawnych. W dodatku ich długi okres spoczynku oraz sezonowość decyduje o ich żywotności. Usuwasz je z nadzieję, że pozbyłeś się problemu? Muszę Cię rozczarować. Mimo, że zniszczone, to jednak wciąż tkwią głęboko w ziemi i czekają na odpowiedni moment, aby znowu wykiełkować.

Co dobrego robią chwasty?

* ochraniając wierzchnią warstwę gleby przed wyschnięciem i zeskorupieniem, hamują erozję pól
* zatrzymują składniki pokarmowe w glebie (niektóre wzbogacają ją o związki azotowe)
* pobudzają wzrost roślin uprawnych
* kształtują korzystne warunki dla rozwoju wielu pożytecznych organizmów
* niektóre wydzielają związki chemiczne, stanowiące główny pokarm dla drobnoustrojów glebowych
* stosowane jako broń biologiczna (np. hamująca rozwój mszycy gorczyca czy likwidujący stonkę ziemniaczaną wrotycz)
* po przeoraniu rozkładają się w ziemi, stając się znakomitym zamiennikiem dla kompostownika czy obornika
* stanowią wartościową domieszkę do pasz dla zwierząt
* stanowią naturalny pokarm wielu ptaków
* stanowią pokarm dla nas-ludzi (np. młode liście babki zwyczajnej)
* wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym oraz medycznym (wiele z chwastów posiada właściwości zdrowotne)
* są naturalnymi wskaźnikami dla panujących na danym terenie warunków siedliskowych (np. są chwasty, które preferują tylko kwaśne gleby, a są takie które rosną tylko w glebie bogatej w azot)
* podnoszą walory krajobrazowe terenów rolniczych

Niestety przez chemizację upraw, która doprowadza do nadmiernego zasolenia gleby, a co za tym idzie, spadku plonów, dochodzi do ginięcia chwastów. Co ciekawe, po ponownym odrodzeniu stają się silniejsze i bardziej odporne na środki ochrony roślin. Stają się tzw. „super chwastami” i zaczynają dominować na polu, a co więcej, rodzą się chwasty ekspansywne, mogące kiełkować przez cały rok. Do zanikania wielu gatunków chwastów, przyczynia się także:

* zaprzestanie stosowania płodozmianów
* stosowanie tylko dobrze oczyszczonego i wysokogatunkowego materiału siewnego
* wprowadzenie do upraw wysokoplennych odmian zbóż, które ograniczają występowanie chwastów, należących do niskiej warstwy łanu, a więc takich, które i tak nie dostały by się do materiału siewnego – jest to niszczenie naturalnej ochrony gleb
* nadmierna mechanizacja prac polowych
* stosowanie gęstych zasiewów

Eko-rozwiązania

Według rolnictwa ekologicznego zanim zaczniemy pozbywać się chwastów, powinniśmy znaleźć przyczynę zachwaszczenia. Można to porównać do leczenia choroby. Zwalczanie objawów nic nie da. Najważniejsze jest usunięcie przyczyny.

Obecnie istnieje mnóstwo metod, które mają na celu zmniejszenie stopnia zachwaszczenia. Zapobiegają one problemowi, nie przyczyniając się do zanikania wrażliwych i ważnych dla ekosystemu gatunków chwastów. Do tego typu rozwiązań zapobiegawczych oraz bezpośrednich metod ograniczających zachwaszczanie zaliczamy:

* stosowanie płodozmianu
* uprawę lokalnych odmian roślin uprawnych
* uprawę siewu roślin dobrze zacieniających glebę
* uprawę roślin odchwaszczających
* utrzymywanie pokrycia gleby przez rośliny uprawne lub ściółki przez cały okres wegetacji
* stosowanie materiału siewnego wolnego od nasion chwastów
* przestrzeganie optymalnych terminów siewów oraz norm wysiewu
* stosowanie organicznych nawozów

* stosowanie uprawek mechanicznych
* wyrywanie chwastów oraz odchwaszczanie płomieniowe (z udziałem wysokiej temperatury) przy zastosowaniu specjalistycznych urządzeń

Zarówno działania zapobiegawcze, jak i metody ograniczające zachwaszczanie, powinny się wzajemnie uzupełniać!

Jednym zdaniem, zachwaszczenie w rolnictwie ekologicznym można systematyzować dzięki kierowaniu intensywnością występowania chwastów, a nie poprzez ich całkowite zlikwidowanie. Świadome kształtowanie krajobrazu dzięki poznaniu praw rządzących przyrodą, to najlepszy sposób na zapobieganie ewentualnym zagrożeniom. Co najważniejsze, tego typu działania nie są doraźne, ale działają długoterminowo.

Aby w prawidłowy sposób sterować intensywnością nasilenia występowania chwastów, powinniśmy w pierwszej kolejności zrozumieć ich miejsce w biocenozie oraz ich wpływ na rośliny uprawne. Ingerowaniem w prawa, którymi rządzi się przyroda, jedyne, co możemy osiągnąć, to straty. Nie ma tu znaczenia czy mówimy o terenach rolniczych czy też miejskich. Traktuj chwasty, rosnące w Twoim ogrodzie jako rośliny, które towarzyszą uprawom, a nie jako konieczne zło. I pamiętaj, że wiele zalet chwastów nie zostało jeszcze odkrytych.

Auto: kierownik Data publikacji: 28 marca, 2017 Dodano w kategorii: WYDARZENIA