Światowy Dzień Mokradeł. Chronimy polskie mokradła

Wilgotne i mgliste obszary, gęsto obrośnięte roślinnością. Zbiorniki wodne z unoszącymi się na powierzchni zielonymi porostami i wystające znad nich trzciny oraz sitowia. Niskie krzewy okalające mroczne bagna. Terenów podmokłych na całej kuli ziemskiej nie brakuje. To dobrze. Spełniają one bowiem jedne z ważniejszych ról w ekosystemie. Póki co, Polska może się jeszcze pochwalić ich pokaźną liczbą. Jeżeli jednak nie zaczniemy o nie dbać, wkrótce sytuacja się zmieni.
Mokradła to jedne z istotniejszych dla przyrody obszarów na świecie. Nie tylko biorą udział w oczyszczaniu wód, stanowiąc równocześnie naturalne zapasy wody zdatnej do picia, ale również zmniejszają ryzyko wystąpienia kolosalnej w skutkach powodzi. Stanowią one prawie 50% wartości całego bogactwa naturalnego naszego globu.

Jak powstają mokradła?

Mokradła to nic innego jak wodne lub wodno-lądowe obszary, powstające w wyniku ciągłego lub czasowego przesycenia danego podłoża wodą. Czasem określa się je jako obszary wodno-błotne. Środowisko mokradeł jest bardzo zróżnicowane. Zaliczamy do nich bowiem zarówno jeziora, bagna, torfowiska, jak i podmokłe łąki, wilgotne lasy, strefy zalewowe, a nawet wybrzeża. Wszystkie te tereny mają ogromne znaczenie dla ochrony zasobów przyrodniczych Europy, Polski, ale i innych części świata.
Nasz kraj jest bogaty w tereny podmokłe. Jest ich ok. 1,5 mln ha. Około 100 z tych obszarów uznaje się za cenne w ochronie ptactwa. Mowa m. in. o bocianach białych, których w Polsce można naliczyć jeszcze 30 tys. par, gdzie np. w Danii jest ich jedynie 6. Zmniejszenie populacji tych ptaków wiąże się z odwadnianiem mokradeł.

Jaką rolę w przyrodzie odgrywają tereny podmokłe?

Przede wszystkim stanowią środowisko życia wielu gatunków fauny i flory. Wśród nich znajdują się również i takie, które bądź są niezmiernie rzadkie, bądź też w jakiś sposób zagrożone. Dlatego tak istotna wydaje się być ochrona tych terenów. Co więcej, mokradła są jedną z najważniejszych ostoi ptaków, zamieszkujących Europę Środkową, a co za tym idzie – wielu gatunków płazów, gadów czy owadów ściśle z nimi związanych. Poza tym, to właśnie wśród tych bagnistych łąk, ujrzymy mnogość roślin rzecznych, cechujących się dużą różnorodnością gatunkową oraz siedliskową. Nie zapominajmy również, że w pobliżu nich swoje schronienia budują zwierzęta.
Mokradła pełnią także funkcję filtratora wody. Oczyszczają bowiem krążącą w przyrodzie wodę z zanieczyszczeń, toksyn oraz metali ciężkich. Wpływają przy tym na wygląd krajobrazu oraz warunki klimatyczne, panujące na określonym obszarze. Ale tereny podmokłe to nie tylko naturalna „oczyszczalnia” wód, ale i jej główny „pochłaniacz”. Można powiedzieć, że chłoną wodę niczym gąbka, dzięki czemu przy nadmiernych opadach deszczu czy innych czynnikach, niosących za sobą zagrożenie powodziowe, niweluje ryzyko wylania pobliskich rzek i jezior.
Tereny podmokłe to główny czynnik, kształtujący zasoby wodne, w szczególności zaś torfowiska. Magazynują one nawet 35 mld m3 wody, przy czym jedynie ok. 480 mln m3 bierze aktywny udział w jej obiegu. Są to wody, które odpływają lub wyparowują z torfowiska zarówno z jego powierzchni, jak i głębin. Jaki wpływ ma to na środowisko naturalne? M. in. zmniejsza nieregularność odpływu rzecznego. Warto zapamiętać, że im większy udział mokradeł w kształtowaniu się zasobów wodnych, tym większe zdolności retencyjne posiada dany teren.

Jakie zagrożenia „czyhają” na mokradła?

To w jakim stanie znajdują się dzisiaj mokradła, zależne jest przede wszystkim od stanu ich zaopatrzenia w wodę oraz od jakości tej wody. Niestety coraz częściej dopuszcza się do odwadniania nawet tych terenów, które są już użytkowane przez rolników. Systemy melioracyjne są w większości przestarzałe i nie posiadają urządzeń piętrzących. Ostatnie szacunki wyliczają, że jest co najmniej 150 mln m3 wody, które bezpowrotnie odprowadzono z samych torfowisk.
Zanikanie mokradeł wiąże się również z mechanicznym regulowaniem i odwadnianiem koryt rzek, nadmiernych poborem wód podziemnych oraz z gwałtownymi zmianami klimatycznymi – konkretnie z ociepleniem klimatu.
Jakie jeszcze działania zagrażają terenom podmokłym? Zalesianie mokradeł – zwłaszcza obszarów opuszczanych przez rolników – rozwój rolnictwa przemysłowego oraz zubożanie krajobrazu, wynikające z jego zabudowywania oraz z za dużej koncentracji budynków.
Niestety sytuacja się nie poprawia, a wręcz przeciwnie – jest coraz trudniejsza. Wiąże się to przede wszystkim z niedostateczną ochroną mokradeł. Wszelkiego rodzaju prace melioracyjne, intensyfikacja rolnictwa oraz postępujące zurbanizowanie, sytuacji nie poprawią.

Co możemy zrobić?

Problem nie zostanie rozwiązany, jeżeli nie zacznie się podejmować KONKRETNYCH działań na rzecz ochrony terenów podmokłych. Dane nie są pocieszające. Mówią, że do 2050 roku sytuacja, związana z niedoborem wody pogłębi się jeszcze bardziej. Nie tylko dostęp do czystej, słodkiej wody pitnej. Będzie również wzrastało ryzyko zagrożenia powodziowego.
Przede wszystkim musimy przeciwdziałać nadmiernemu i niepotrzebnemu odpływowi wody oraz regulowaniu mniejszych i większych zbiorników wodnych. Z zasobów wodnych powinno się korzystać w sposób umiejętny oraz racjonalny. Największy problem to obecnie jej marnotrawienie. Rolnictwo przemysłowe powinno ograniczyć używanie sztucznych i chemicznych nawozów oraz środków ochrony roślin w sąsiedztwie mokradeł. Co jeszcze? Nie dopuszczajmy do zalesiania cennych terenów podmokłych, które nie należą do lasów, a dodatkowo wykorzystujmy torf tylko i wyłącznie w niezbędnych celach, np. w lecznictwie.
Tak naprawdę już na etapie planowania zagospodarowywania przestrzeni, inwestorzy i budowlańcy powinni uwzględniać mokradła w swoich projektach, przeciwdziałać ich dekoncentrowaniu oraz obejmować prawną ochroną.

Ponad 30 lat temu w Iranie doszło do podpisania międzynarodowej konwencji, mającej na celu zaznajomienia ludzi z problemem oraz ochronę obszarów podmokłych. Polska również została włączona do projektu. W jej ramach zostało dotychczas objętych 8 obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym oraz kilka dolin rzecznych i nadrzecznych lasów. O2. Lutego, a więc w rocznicę podpisania dokumentu, obchodzimy Światowy Dzień Terenów Podmokłych. Być może powinien on stać się pretekstem do podejmowania realnych działań, a nie snucia kolejnych teorii.

Auto: kierownik Data publikacji: 1 lutego, 2017 Dodano w kategorii: WYDARZENIA