EDUKUJEMY POKOLENIA
ABY RAZEM TWORZYĆ DOBRE ŚRODOWISKO
EGZEKWUJEMY PRAWA
ZWIERZĄT GOSPODARSKICH
CHRONIMY
ZAGROŻONE GATUNKI
Gdy latem świat okrywa ciemność, ze snu budzą się istoty, które przez wieki napawały lękiem. Pohukujące w ciemnościach, bystrookie sowy budziły szacunek, wilki przemykają cicho i czujnie między drzewami, a przelatujący nad głową, szybki cień wywoływał nieprzyjemny dreszcz na plecach. Nietoperze w folklorze cieszyły się równie dużą niesławą jak sowy. Podobnie jak strzyga mogła zmieniać się w tego nocnego ptaka, tak wampir miał przemieniać się w nietoperza i w tej formie wypijać krew swoich ofiar. Kojarzono je z czarną magią i siłami nieczystymi. Jedynie w Chinach ssaki te cieszyły się nieco większą popularnością i kojarzono je ze szczęściem. Strach ten i powiązanie z mrocznymi siłami można przypisać nocnemu trybowi życia tych stworzeń. Wszystko, co kryje się w mroku i jest nieznane, budzi lęk. Teraz o tych ssakach wiemy nieco więcej, jednak wciąż budzą niepokój.
Nietoperze to wyjątkowe stworzenia. Jako jedyne ssaki wykształciły umiejętność aktywnego lotu, są również najliczniejszą ze wszystkich ssaków rodziną: istnieje 970 gatunków nietoperzy, z czego 25 żyje w Polsce. Zdecydowana większość, bo ok 100 gatunków zamieszkuje lasy tropikalne. Tylko niektóre z nich budują schronienia, nadgryzając główny rdzeń liścia w ten sposób, aby utworzył on namiot chroniący przed warunkami atmosferycznymi i drapieżnikami. Pozostałe gatunki szukają schronień w dziuplach, jaskiniach, zdarza im się zimować również na strychach, w piwnicach i wnękach okiennych, piwnicach i studniach, a także pod mostami. Ciała nietoperzy pokrywa futro, przez co bardzo często mówiło się o nich, że są „latającymi myszami”. Ssaki te jednak mają niewiele wspólnego z tymi małymi gryzoniami. Wykształciły one skrzydła składające się z błony rozpiętej między palcami, łączącej się z kończynami tylnymi i ogonem. Błona ta jest skórzasta, nie pokryta sierścią oraz silnie unerwiona. Z błoną nie łączy się jedynie kciuk zakończony ostrym pazurem. Tylne kończyny są dobrze rozwinięte, a palce nie są połączone skórą. Nie pełnią one takiej funkcji jak u ptaków i nie umożliwiają nietoperzowi wzbić się w powietrze. Służą do poruszania się po danym terenie i zaczepienia w czasie zwisania głową w dół podczas odpoczynku. Kształt skrzydeł zależy również od gatunku. Te, które latają szybciej, mają skrzydła dłuższe i węższe, natomiast te, które poruszają się wolniej, mają skrzydła nieco krótsze i szersze. Najbardziej zróżnicowany jest kształt uszu tych zwierząt. U większości są one niewielkie, umiejscowione po bokach niedużej głowy. Zdarzają się jednak uszy naprawdę imponujących rozmiarów, dorównujących niemal długości ich całego ciała. Gatunki takie jak podkowce odznaczają się charakterystyczną naroślą na nosie. Oczka są małe, a maleńki pyszczek wypełniony jest ostrymi zębami. Wielkość tych ssaków uwarunkowana jest gatunkowo. Najmniejszy przedstawiciel tej rodziny waży ok 2 g, a rozpiętość skrzydeł dochodzi do 10 cm, natomiast największy nietoperz, mieszkający w Azji, osiąga wagę 1,5 kg i rozpiętość skrzydeł aż do 170 cm. Nietoperze są stworzeniami stadnymi i zawsze żyją w koloniach. Najliczniejszą do tej pory odkryto w Australii, która składała się z 30 milionów osobników. Zdarza się, że gdy nietoperz wpadnie w pułapkę, woła na pomoc inne. Niestety, bardzo często kończy się to tym, że jeszcze więcej nietoperzy zostaje uwięzionych i skazanych na okrutną śmierć.
Jeśli chodzi o odżywanie się, to zaledwie trzy gatunki spośród wszystkich można nazwać faktycznie wampirami, ponieważ odżywiają się krwią ptaków i innych ssaków. Zdecydowana większość jednak żywi się owadami, niektóre owocami, a czasem nawet rybami. Na owady polują w locie i również w locie je zjadają. W nocnym polowaniu nie pomaga im niezwykle wyostrzony wzrok a… echolokacja. System ten znany jest ludziom zaledwie od pięćdziesięciu lat, natomiast matka natura wyposażyła w niego te ssaki już przed wiekami. Echolokacja służy nietoperzom właśnie do orientacji w ciemnościach. Nietoperze wysyłają ultradźwięki dookoła swojej głowy, a odbity i powracający do nich sygnał pozwala na rozpoznanie ewentualnych przeszkód i ofiar. Polujący nietoperz jest w stanie wygenerować od 5 do 10 impulsów w ciągu sekundy. Gdy namierzy swój posiłek, częstotliwość zwiększa się do 15-20 impulsów na sekundę, a w ostatniej fazie nawet do 200, co pozwala na bezbłędne określenie położenia owada.
Młode przychodzą na świat w koloniach rozrodczych, składających się z ciężarnych samic, które wspólnie wychowują swoje potomstwo. Jedna samica rodzi jedno lub dwa młode, ślepe i nagie. Odżywiają się one mlekiem matki i przebywają z nią aż do osiągnięcia samodzielności, czyli mniej więcej od 4 do 6 tygodni. Nietoperze są niezwykle długowiecznymi stworzeniami, mogą dożyć nawet 30 lat.
Nietoperzy nie trzeba się bać. Są niezwykle pożytecznymi stworzeniami, które zjadają owady, które tak często są zmorą w ciągu lata. Z całą pewnością nie będą pić naszej krwi ani nie będą wkręcać się w nasze włosy. Bardzo często jest tak, że to one mogą potrzebować naszej pomocy. Ogrzewana klatka schodowa nie będzie dla nich idealnym schronieniem i przebywanie tam może dla nich źle się skończyć, podobnie jak wypędzenie na mróz. Głębokie przedmioty o śliskich ścianach takie jak wiadra również mogą być śmiertelną pułapką, z której ten ssak się nie wydostanie. Wtedy zazwyczaj pomaga włożenie do środka kawałka drewna, po którym zwierzę może się wspiąć. Gdy widzimy nietoperza w miejscu, w którym może grozić mu niebezpieczeństwo, nie przechodźmy obojętnie ani nie uciekajmy w panice. Jeżeli jest to miejsce, w którym może spokojnie przeczekać do wiosny, najlepiej zostawić go w spokoju. Gdy znajdzie się w naszym mieszkaniu, najlepiej wtedy zawiadomić odpowiednie organizacje, które zajmują się ochroną nietoperzy. Oni z pewnością wydadzą odpowiednie instrukcje i zajmą się niechcianym lokatorem. Pamiętajmy, że nietoperze objęte są ścisłą ochroną. Nie wolno ich dręczyć i zabijać. Żyjmy w zgodzie z tymi wyjątkowymi, latającymi ssakami.
