Pracowity jak mrówka

Chociaż nie zauważamy tych maleńkich stworzeń, to jednak żyją wśród nas, w podziemnych gniazdach lub wielkich kopcach w głębi lasu. Bardzo często można spotkać je jak wędrują wytyczoną, tworząc ciemną nitkę na chodniku lub polnej drodze. Pracowitości mógłby pozazdrościć im niejeden z nas.

Mrówki istnieją już od ponad 100 milionów lat. Obecnie znane jest 12 tysięcy gatunków, a szacuje się, że może być ich nawet 22 tysiące. Owady te występują na całym świecie. Brakuje ich jedynie na Antarktydzie i kilku najbardziej odosobnionych wysepkach. W Polsce występują aż 103 gatunki tych owadów. Samce i samice wszystkich gatunków mają przejrzyste skrzydełka. Pozbawione ich są jedynie robotnice.

Głowy mrówek są bardzo dobrze rozwinięte, ponadto, spośród wszystkich owadów to właśnie one mają najbardziej rozwinięte mózgi. Oczy, podobnie jak u innych owadów, składają się z małych soczewek. Na szczycie głowy znajdują się dodatkowo ocelli, czyli proste oczy, które pozwalają mrówkom wykryć poziom oświetlenia i polaryzacji. Zakrzywione antenki wyrastające z głowy służą do wykrywania chemikaliów, prądów powietrznych, wibracji a także komunikacji – wysyłania i odbierania sygnałów poprzez dotyk lub też odbieranie feromonów, które stanowią podstawę w mrówczej komunikacji. To dzięki nim porozumiewają się między sobą, a także mogą wprowadzić przeciwnika w błąd. Silne szczęki służą do przenoszenia pokarmów, manipulowania różnymi przedmiotami a także budowy gniazda i do obrony. Reszta ciała mrówki składa się z tułowia, do którego przytwierdzone jest sześć odnóży, oraz odwłoka. Poszczególne gatunki różnią się od siebie wielkością. Najmniejsze gatunki mierzą ok 0,75 mm, natomiast największe: 52 mm. Królowa największego znanego, choć obecnie wymarłego już gatunku Titanomyrma giganteum, mierzyła 6 cm długości, a rozpiętość jej skrzydeł wynosiła 15 cm. Większość gatunków ma barwę czarną lub czerwoną, jednak zdarzają się mrówki o zabarwieniu brązowym, zielonym, pomarańczowym czy nawet niebieskim.. Niektóre gatunki tropikalne mają metaliczny połysk. Gatunek saharysjkich srebrnych mrówek pokryty jest również swoistym „włosiem” działającym jak pryzmat odbijający światło, co pomaga im przetrwać temperaturę osiągającą 50°C. Mrówki zwykle pozbawione są żądła, jednak mają dobrze wykształcony gruczoł jadowy, wydzielający kwas mrówkowy.

Mrówki żywią się zarówno roślinami jak i pokarmem zwierzęcym. Istnieją gatunki, które żywią się jedynie roślinami, np. południowoamerykańskie mrówki Atta, których pożywieniem są grzyby wyhodowane w mrowisku – te, niezależnie od gatunku mrówki, mogą być prawdziwymi, cudownymi miastami. Największe, odnalezione w Brazylii, mierzyło 50 km i sięgało 8 metrów w głąb ziemi. W jednym mrowisku może żyć nawet do kilkuset tysięcy osobników. Tak wielka społeczność musi być w jakiś sposób zorganizowana. Mrówki dzielą się na kasty: najwyżej w hierarchii stoją królowe, których może być kilka w jednym mrowisku. To one składają jaja, a za pomocą feromonów regulują życie społeczne mrówek. Następne w kolejności są bezskrzydłe robotnice, które odpowiedzialne są za zbudowanie gniazda, zapewnianie pożywienia i opieka nad młodymi, a także obronę kolonii. Mrowiska zakładane są zależnie lub niezależnie. Pierwszy sposób polega na tym, że królowa przenika do istniejącego gniazda i przejmuje nad nim kontrolę, zabijając poprzednią królową. Niezależne tworzenie gniazda polega na samodzielnym wykopaniu podziemnych jamek przez królową, która składa w nich jaja i opiekuje się nimi do wykształcenia się pierwszych robotnic. Zdarza się, że niektóre królowe, wraz z częścią robotnic, przenoszą się w inne miejsce i tworzą gniazdo satelitarne. Część robotnic może również przenieść się sama, wraz z częścią złożonych przez królową jaj i „wychować” sobie nową. Mrówki najczęściej budują mrowiska podziemne, z ochronnym kopcem na powierzchni. Niektóre gatunki wybierają na swój dom spróchniałe drzewa. Są również takie, które w ogóle nie budują gniazd, a tymczasowe schronienia, tak jak amerykańskie mrówki koczujące. Gatunki występujące w Afryce i Indiach budują swoje mrowiska w koronach drzew – stworzone są z liści połączonych przędzą wydzielaną przez larwy.

Te małe, ogromne społeczności, często przez nas ignorowane, są tak naprawdę bardzo niezwykłymi stworzeniami. Ich chitynowe szkielety są w stanie wytrzymać obciążenie, które jest 5 tysięcy razy większe niż masa mrówki. Tego nie jest w stanie dokonać żaden, nawet najsilniejszy człowiek. To jest jedna z najpopularniejszych ciekawostek o mrówkach, jaka znana jest ludziom. Ciekawe jest również to, że mrówki śmiało można porównać do rolników hodujących krowy, ponieważ owady te na tej samej zasadzie współdziałają między innymi z mszycami lub niektórymi larwami motyli. Chronią je i przenoszą na świeżą roślinność w ciągu dnia, a w zamian otrzymują spadź, która jest mrówczym przysmakiem. Doskonale opanowały też umiejętności rolnicze, hodując w swoich mrowiskach olbrzymi grzyb, który służy im za pokarm – stąd też nazwa gatunku – grzybiarki. Tę zdolność posiadły już 60 milionów lat temu. Robotnice znoszą do mrowiska fragmenty liści, które służą do rozwoju grzyba. Najmłodsze robotnice dbają natomiast o czystość grzyba, opukując go i liżąc. Inne z kolei hodują larwy tarczników właśnie po to, aby się nimi żywić. Mrówki być może nawet wcześniej od ludzi, zapoznały się z działaniem naturalnego antybiotyku, jakim jest drzewna żywica. Znoszą ją do swoich mrowisk i ocierają o nią, korzystając z jej bakteriobójczych właściwości. Wśród mrówek znane są również przypadki niewolnictwa – jedna kolonia atakuje drugą i porywa poczwarki, aby te w przyszłości stały się ich niewolnikami. Mrówki nie tylko są doskonale zorganizowane, ale również wykazują dużą chęć współpracy. Są w stanie budować żywe mosty z własnych dział, gdy nadchodzi taka konieczność, a także tworzą łańcuchy, dzięki którym są w stanie przenieść zdobycz o wadze, która przekracza możliwości pojedynczej mrówki. Okazuje się, że kwas mrówkowy może być niezwykle silny. Indianie Ameryki Południowej wykorzystują jad mrówek do rytuałów, podczas którego chłopiec ma stać się mężczyzną. Wkłada on rękę do rękawicy z liści, w której znajdują się mrówki z gatunku Paraponera clavata. Ich użądlenia są określane jako najboleśniejsze na świecie, porównywalne do bólu po postrzale. Ustępuje on dopiero po 24 godzinach.

Istnieją sytuacje, w których mrówki wdzierają się do naszych domów. Dopiero wtedy zwracamy na nie uwagę i stają się one naszymi wrogami. Zanim jednak sięgniemy po środki chemiczne, których zadaniem jest likwidacja niechcianych lokatorów, spróbujmy je wyprosić w nieco łagodniejszy sposób. Można spróbować dać im do zrozumienia, że ich nie chcemy, rozkładając w najbardziej uczęszczanych przez nie miejscach specyfiki, rośliny i przyprawy, których zapach nie jest tolerowany przez te owady. W ten sposób mogą zadziałać np. liście pomidora, rozsypany w odpowiednich miejscach cynamon, sól lub proszek do pieczenia – istnieje spora szansa, że to zniechęci mrówki i przestaną wchodzić do mieszkania. Jeżeli jednak te sposoby nie pomogą – wtedy, w ostateczności, sięgnijmy po specyfiki chemiczne. Pamiętajmy jednak, że tak, jak my mamy prawo do życia bez mrówek w mieszkaniach, tak one mają prawo do życia na łonie przyrody bez ludzi – nie niszczmy mrowisk napotkanych na swojej drodze. Mrówki to kolejny przykład niezwykłej siły natury, która czasem przerasta człowieka. Są nie tylko pożyteczne, ale również niezwykle fascynujące.

Auto: kierownik Data publikacji: 3 sierpnia, 2017 Dodano w kategorii: WYDARZENIA