Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie

Tajemnicze, dzikie, leśne obszary Borów Tucholskich skrywają wiele sekretów. To niepowtarzalne miejsce nie tylko stanowi oazę dla wielu żyjących istot, ale również jest źródłem wielu legend. „Cisowy las” zamieszkiwany przez mistyczne postaci – wróżki, chochliki oraz walijskie duszki – zaczarował nie jednego śmiałka, który zdecydował się nocować w tym wyjątkowym borze. Przechadzając się po runie leśnym, wśród gęsto rosnących, przybierających różne kształty drzew, i dzisiaj można poczuć tą magiczną atmosferę. Nic więc dziwnego, że swego czasu stał się on obszarem, w którym pisarze, malarze oraz poeci odnajdywali swoje natchnienie.

Mowa o Rezerwacie przyrody Cisy Staropolskie. Najstarszym rezerwacie w Polsce oraz drugim najstarszym rezerwacie w Europie. Znajduje się on w miejscowości Wierzchlas, na południowo-wschodnim krańcu Borów Tucholskich, nad jeziorem Mukrz. Pierwotnie jego powierzchnia wynosiła ok. 85,73 ha. Minęło już ponad 180 lat od chwili jego założenia. Niemalże od samego początku znajdował się on pod ścisłą ochroną – najpierw w czasie niemieckiej okupacji, także po przejęciu go przez władze polskie w 1920 roku. Dla podkreślenia zasług malarza i grafika Leona Wyczółkowskiego oraz dla oddania mu hołdu, nazwano rezerwat imieniem tego artysty. Mężczyzna upamiętnił w swoich dziełach, m. in. cis „Chrobrego” (najbardziej znane i najstarsze drzewo rezerwatu) oraz tzw. „sosny bliźniaczki” – sosny połączone dodatkowym konarem. W jego „Świętym gaju” – bo tak nazwał to miejsce – powstało ponad 100 prac.

Terenem opiekuje się obecnie Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych województwa kujawsko-pomorskiego, powiatu tucholskiego, z siedzibą w Toruniu. W przeszłości obszar ten przypominał bardziej wyspę, otoczoną jeziorem mukrzańskim. Dzisiaj jednak w wyniku zabiegów melioracyjnych, osuszających teren, akwen wodny stopniowo zanika.

Rezerwat został utworzony celem ochrony środowiska naturalnego, a konkretnie – fragmentu dawnej puszczy. Puszczy, stanowiącej najlepsze w Polsce oraz jedno z największych w Europie, siedlisk cisa pospolitego (łac. taxus baccata). Obecnie znajduje się tam około 4 tys. okazów kilkusetletnich drzew tego gatunku, które od 1956 roku są pod ścisłą ochroną. Dlaczego to takie ważne? Już od XVII wieku dokonywano masowych zrębów cisów. Później, w okresie wojen, hurtowa ich wycinka była spowodowana potrzebami krajowymi – przede wszystkim produkcją broni. Wiele z zasobów drewna było również wysyłanych za granicę.

Praktycznie cały cis jest trujący, wyłączając jedynie czerwoną powłokę, otaczającą toksyczne nasiona. Zatem bardzo znikoma część rośliny nadaje się do spożycia. Drzewo to znane było już w starożytności, kiedy to wykonywano z jego zasobów zatrute strzały. Twarde, wytrzymałe o wiśniowej barwie drewno wykorzystywane było do wytwarzania łuków, kusz, ale także tworów rzeźbiarskich oraz tokarskich. Przede wszystkim zaś stanowiło budulec budowlany. Mimo że rośnie bardzo powoli, to jest zaliczane do drzew długowiecznych, dożywających nawet 3000 lat. Dzisiaj to jedna z ulubionych roślin ogrodowych oraz parkowych.

Historia roślinności obszaru rezerwatu oraz terenu, na którym się on znajduje, liczy prawie 12 tys. lat. Po ustąpieniu lodowców przekształcił się on w bezleśną tundrę, po czym stał się powierzchnią stepowo-leśną. W efekcie końcowym mamy do czynienia z gęstym oraz bogatym w różnego rodzaju gatunki roślin oraz zwierzynę lasem. Liczne rodzaje drzew, krzewów, a także roślin runa leśnego stanowią ozdobę rezerwatu oraz utrzymują ekosystem w nienaruszonym stanie. Cisy, sosny, olsza, brzoza, grab, dąb, buk, topola, jarząb, wiąz, klon, jesion, lipa, ale także grusza czy jabłoń to tylko niektóre z gatunków. Nie należy zapomnieć o krzewach, tj. jałowiec, leszczyna, wierzba, kalina, bez oraz róża, głóg, malina, trzmielina i jaśminowiec, a także o kwiatach, m. in. liliach, zawilcach, złocieniach czy konwaliach. Paprocie, kostrzewy, listery to kolejne z roślinności, porastających teren rezerwatu.

Spacerując po leśnych polanach, drewnianych kładkach oraz wyznaczonych nad jeziorem ścieżkach, spotkamy mnóstwo gatunków zwierząt. Niedźwiedzie, żubry, lisy, borsuki, kuny, liczne gatunki ptaków, tj. żurawie, bieliki, bociany, łabędzie, perkozy, derkacze oraz pospolite kaczki krzyżówki, a także płazy i gady – to zaledwie zaczątek bogactwa fauny tegoż obszaru.

Rezerwat Cisy Staropolskie to rozległy teren, na którego poznanie nie wystarczy godzinna wędrówka. Najlepiej spędzić w nim cały dzień. Być może, przechadzając się po leśnych poszyciach, odkryjesz jego mroczne, najbardziej skryte wśród bujnych krzewów, zakątki. A może spotkasz, czające się w gąszczu magiczne istoty?

05.kwietnia DZIEŃ LEŚNIKA I DRZEWIARZA

Auto: kierownik Data publikacji: 5 kwietnia, 2017 Dodano w kategorii: WYDARZENIA